موارد استفاده از اولتراسوند در پزشکی

دستگاه اولتراسوند یا همان سونوگرافی یک روش تصویربرداری پزشکی است. با استفاده از این روش، پزشک می‌تواند به راحتی و بدون آن که بیمار را در معرض خطری قرار دهد، درون بدن او را ببیند.

موارد استفاده از اولتراسوند در پزشکی، تنها محدود به تصویربرداری نمی‌شود و می‌توان موارد دیگری را به عنوان کاربردهای آن نام برد. به عنوان مثال می‌توان به کاربرد سونوگرافی داپلر رنگی در پزشکی اشاره کرد که برای بررسی انسداد عروق خونی در اندام‌های مختلف بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شما از دیگر کاربردهای اولتراسوند در پزشکی چه می‌دانید؟ آیا با موارد استفاده این امواج صوتی آشنایی دارید؟ در ادامه قصد داریم اولتراسوند در پزشکی را به طور کامل بررسی کنیم تا شما بیشتر با این موضوع آشنا شوید.

اولتراسوند در پزشکی

برای بررسی موارد استفاده از اولتراسوند در پزشکی، ابتدا لازم است با دستگاه‌های اولتراسوند آشنا شوید. دستگاه‌های سونوگرافی یا همان اولتراسوند به کمک یک مبدل، امواج فراصوت را به درون بدن می‌فرستند. برای این کار، سونوگرافیست مبدل را به یک ژل مخصوص آغشته کرده و بر روی پوست شما در ناحیه مورد نظر حرکت می‌دهد. امواج بعد از برخورد با بافت‌های مختلف درون بدن، مجدد به دستگاه بازگشته و توسط دستگاه به تصویر تبدیل شده و سونوگرافیست می‌تواند آن‌ها را تفسیر کند.

این دستگاه‌ها با استفاده از امواج فراصوت، کار خود را انجام می‌دهند و همین موضوع باعث محبوبیت آن‌ها شده است. روش‌های تصویربرداری دیگر مانند سی تی اسکن و استفاده از اشعه ایکس ری، فرد را در معرض خطر تشعشع قرار می‌دهند. این تشعشعات سرطان‌زا هستند و امکان استفاده از آن‌ها برای زنان باردار وجود ندارد.

با وجود کارایی بالای سونوگرافی، امکان تصویربرداری از فضاهایی که با هوا پر شده‌اند مانند ریه‌ها و همچنین بافت‌های استخوانی توسط دستگاه‌های سونوگرافی وجود ندارد. بنابراین برای تصویربرداری از این گونه بافت‌ها به روش‌های دیگر نیازمند هستیم.

اولتراسوند در پزشکی چه استفاده هایی دارد؟

به طور کلی موارد استفاده از اولتراسوند در پزشکی را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد، در ادامه مطلب قصد داریم این دو گروه را بررسی کنیم.

تصویربرداری یکی از موارد استفاده از اولتراسوند در پزشکی

تصویربرداری مهم‌ترین کاربرد دستگاه سونوگرافی در پزشکی است. با استفاده از این دستگاه می‌توان از بافت‌های مختلفی در بدن تصویربرداری کرد. البته کیفیت این تصاویر تا حد زیادی به کیفیت این دستگاه‌ها و همچنین تبحر سونوگرافیست بستگی دارد.

1 . سونوگرافی های سلامت جنین

سونوگرافی بارداری مهم‌ترین تصویربرداری پزشکی است که توسط این دستگاه‌ها انجام می‌شود. زیرا سلامت جنین را نمی‌توان با هیچ یک از روش‌های دیگر تصویربرداری بررسی کرد. زیرا در دیگر روش‌ها، از اشعه‌های یونیزه کننده استفاده می‌شود که برای سلامت جنین خطرناک است.

سونوگرافی‌های آنومالی، NT، سونوگرافی ماهه اول و … از جمله سونوگرافی‌های بارداری هستند که انجام آن‌ها برای زنان باردار اجباری است. حتی بعضی غربالگری‌های بارداری نیز با استفاده از سونوگرافی انجام می‌شوند.

2 . سونوگرافی بیماری های زنان

از دو سونوگرافی شکمی و واژینال، برای بررسی سلامت تخمدان‌ها، رحم و به طور کلی دستگاه تولید مثل بانوان استفاده می‌شود. با استفاده از این روش، بیماری‌هایی نظیر کیست‌ها، فیبروم‌ها و عفونت‌های لگنی در بانوان به راحتی قابل تشخیص هستند. لازم به ذکر است که در گذشته بسیاری از این بیماری‌ها به دلیل تشخیص دیر هنگام، قابل درمان نبودند.

3 . سونوگرافی سینه

در ابتدا پزشک معالج برای تشخیص سرطان سینه، از سونوگرافی استفاده می‌کند. با این روش می‌توان وجود کیست‌ها و تومورها را در بافت سینه مشخص کرد. ماموگرافی یکی دیگر از روش‌های تشخیص تومور و کیست در بافت سینه است اما این یک روش تهاجمی به حساب می‌آید و فقط در موارد خاص توسط پزشک تجویز می‌شود.

4 . سونوگرافی شکمی دستگاه گوارش

با استفاده از سونوگرافی شکم می‌توان اندام‌هایی نظیر کبد، طحال، کیسه صفرا و … را بررسی کرد و مواردی مانند پارگی در بافت آن‌ها، عفونت و وجود جسم خارجی را تشخیص داد.

5 . سونوگرافی مجاری ادراری

از سونوگرافی برای تشخیص بیماری‌هایی نظیر بزرگ‌ شدن کلیه‌ها، عفونت مجاری ادراری، سنگ کلیه و وجود تومورها در این بخش‌ استفاده می‌شود. تمامی بافت‌های دستگاه دفع ادرار به کمک سونوگرافی قابل بررسی است به جز بخشی که حالب نام دارد. این بخش به دلیل قطر بسیار کم و مجاری خوابیده برروی هم، قابل بررسی با سونوگرافی نیست.

6 . سونوگرافی در بیهوشی

استفاده از دستگاه‌های اولتراسوند توسط متخصصین بیهوشی سبب می‌شود اندام‌های مختلف در موقعیت‌های متفاوت حین عمل ارزیابی شوند. سونوگرافی در بیهوشی یا همان سونوگرافی در نقطه مراقبت(Pous) بعد از عمل نیز کاربرد دارد. برای ارزیابی قرارگیری لوله تراشه، عملکرد قلب، ریه، خطر آسپیراسیون، همودینامیک، دسترسی عروق و تجسم عصب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

7 . سونوگرافی بیضه ها

یکی از بهترین روش‌های تشخیص بیماری در آقایان استفاده از امواج اولتراسوند است. تشخیص بیماری‌های مختلفی از جمله واریکوسل و هیدروسل به وسیله سونوگرافی بیضه‌ها قابل تشخیص است. لازم به ذکر است در صورت هرگونه برخورد جسم سخت به این ناحیه حساس، پزشک انجام سونوگرافی را تجویز خواهد کرد.

8 . سونوگرافی چشم

پزشک برای بررسی کره چشم، فضای پشت چشم و محتویات داخل چشم، انجام سونوگرافی چشم را برای بیمار تجویز می‌کند. همچنین برای تشخیص تومورهای داخلی چشم نیز این روش تصویربرداری تجویز می‌شود.

9 .سونوگرافی ارتوپدی

همان طور که بیان کردیم از امواج سونوگرافی برای بررسی بافت‌های نرم بدن استفاده می‌شود. بنابراین در سونوگرافی ارتوپدی به بررسی بافت‌هایی نظیر رباط‌ها، عضلات و تاندون‌ها می‌پردازند و بررسی بافت‌های استخوانی را به روش‌های دیگر می‌سپارند.

بیماری‌هایی نظیر پارگی تاندون، در رفتگی مادرزادی مفصل ران، بیماری‌های مربوط به مینیسک‌های زانو و خونریزی‌های داخلی عضلات با این روش قابل تشخیص هستند.

10. سونوگرافی های سه و چهار بعدی

از این دستگاه‌های سونوگرافی سه بعدی یا چهار بعدی برای بررسی جنین و غدد درون ریز بدن استفاده می‌کنند. این دستگاه‌ها، تصاویر بسیار باکیفیتی را از ناحیه مورد نظر ایجاد می‌کنند که پزشک با بررسی آنها به راحتی می‌تواند موقعیت جنین یا غدد درون ریز را بررسی کند.

کاربردهای درمانی امواج اولتراسوند

کاربردهای درمانی نیز از موارد استفاده از اولتراسوند در پزشکی است.

• برای مثال از دستگاه‌های اولتراسوند برای درمان سنگ کلیه استفاده می‌شود اما چگونه؟ امواج اولتراسوند دارای انرژی زیادی بوده که می‌تواند سنگ‌های کلیه را در بدن به قطعات کوچک‌تری تبدیل کند، از این طریق سنگ کلیه راحت‌تر دفع خواهد شد.
• همچنین دستگاه‌های سونوگرافی برای درمان بیماری‌های بافت نرم بدن، بورسیت و آسیب‌های مربوط به بافت‌های نرم مانند کشیدگی یا پارگی عضلات کاربرد دارد.
• از دیگر کاربردهای درمانی دستگاه سونوگرافی می‌توان به هایپرترمی اشاره کرد. در این روش دمای ناحیه مورد نظر را تا سطح خاصی افزایش می‌دهند، با افزیش دما انتظار می‌رود نکروز سلول‌های سرطانی اتفاق بیافتد.
• امواج اولتراسوند در عمل‌های جراحی و نمونه برداری‌ها نیز کاربرد دارد. جراح با استفاده از تصاویر ایجاد شده توسط این امواج، عمل جراحی و نمونه برداری را انجام می‌دهد.

کلام پایانی

موارد استفاده از اولتراسوند در پزشکی محدود به تصویربرداری نمی‌شود و کاربردهای درمانی نیز برای این امواج در نظر گرفته شده است. اما باید بیان کرد تصاویر ایجاد شده با این امواج یکی از رایج‌ترین و کاربردی‌ترین تصویربرداری‌ها در پزشکی است. زیرا معمولاً این دستگاه‌ها در تمامی مراکز درمانی در دسترس هستند و از همه مهم‌تر این امواج بدون ضرر بوده و هیچ اشعه‌ای از خود ساطع نمی‌کنند. اما نکته قابل توجه در رابطه با این دستگاه‌ها، کیفیت و استاندارد آن‌ها است. شرکت‌های معتبر و با تجربه که در زمینه واردات کالاهای پزشکی فعالیت دارند، از بهترین انتخاب‌ها برای خرید این محصولات هستند.